METAMORFİZMA ÇEŞİTLERİ
1. Dokanak (Kontakt) Metamorfizması (Contact Metamorphism)
2. Hidrotermal Metamorphism (Hydrothermal Metamorphism)
3. Dinamik Metamorphism (Dynamic metamorphism)
4. Bölgesel Metamorfizma (Regional Metamorphism)
5. Gömülme (Burial Metamorphism)

1. Dokanak (Kontakt) Metamorfizması
Bir magma kütlesi çevresindeki yan kayaçları değiştirdiğinde dokanak
metamorfizması gerçekleşir. Sığ derinliklerde sokulan magma kütlesi çevre
kayaçların sıcaklığını yükselterek termal değişmelere neden olur. Sokulumun
soğumasıyla birlikte yan kayaçların içine sıcak akışkanların girmesi, yeni mineral
oluşumlarına yardımcı olabilir. Kontakt metamorfizmada önemli etmenler, sıcaklık
ile magma ve / veya yan kayacın akışkan içeriğidir. Sokulumun bileşimi,
başlangıçtaki sıcaklığı kısmen denetler: mafik magmalar felsik magmadan daha
sıcaktır ve kendisini çevreleyen kayaçlarda daha büyük bir ısı etkisine sahiptir.
Sokulumun büyüklüğü de önemlidir. Dayk ve sill gibi küçük sokulumlarda
sadece sokulumların hemen yanındaki kayaçlar etkilenir. Batolitler gibi büyük
sokulumların soğuması ise uzun bir zaman aldığından yan kayaçlardaki sıcaklık
artışı daha büyük alanları daha uzun süre etkiler. Akışkanlar da dokanak
metamorfizmasında önemli bir rol oynar. Çoğu magmalar sulu olup çevredeki
kayaçlara yayılabilen kimyasal olarak etkin, sıcak akışkanlar içerirler. Bu akışkanlar
kayaçlarla tepkimeye girip yeni minerallerin oluşumuna yardımcı olabilir. Bir
sokulumun hemen yanında sıcaklıklar yaklaşık 900°C ye ulaşabilirken uzaklaştıkça
dereceli bir biçimde azalır. Bu tür ısı etkileri ve sonunda olan kimyasal tepkimeler
genellikle metamorfik hale olarak bilinen konsantrik kuşaklar oluşturur.
Metamorfik halelerin genişliği, sokulumun büyüklüğü, sıcaklığı ve bileşimiyle
birlikte çevre kayaçların mineralojisine bağlı olarak değişiklikler sunar. Tipik olarak
bu büyük sokulum kütlelerinin her biri sokulumdan uzaklaştıkça sıcaklığın
azaldığını gösteren belli mineral topluluklarıyla ayırtlanan birkaç metamorfik
kuşağa sahiptir.

Metamorfik hale tipik olarak magmatik sokulumu çevreler. Bu idealleştirilmiş

granit batolitiyle ilişkili olan çevresindeki metamorfik hale, sokulum kütlesinden

uzaklaştıkça sıcaklığın düştüğünü yansıtan üç mineral topluluğu kuşağını içerir.

Batolitin yanındaki iç kuşakta andaluzit-kordiyerit hornfels oluşur. Bu kuşağı,

içinde bir miktar biyotitin geliştiği yaygın yeniden kristallenmeli bir ara kuşak ile

sokulumdan en uzakta benekli kayraklarla ayırt edilen dış kuşak bulunur.

2. Hidrotermal Metamorfizma

Sokulum yapan magmanın soğumasının son aşamalarında magma

kristallenmeye başlar, sıcak ve sulu eriyiklerin büyük bölümü çoğunlukla

magmadan ayrılır. Bu eriyikler yan kayaçlarla tepkimeye girerek yeni metamorfik

mineraller oluştururlar. Genellikle Yeryüzüne yakın derinliklerde gerçekleşen bu

süreçler hidrotermal bozunmalardır (Yunanca hydro “su” ve therme “ısı”

sözcüklerinin birleşimi) ve değerli maden yataklarını ortaya çıkarırlar. Dünyadaki

çoğu maden yatağının metal iyonları hidrotermal eriyiklerin göçünden

kaynaklanmıştır. Avustralya, Kanada, Çin, Kıbrıs, Finlandiya, Rusya ve ABD’nin

batısını içine alan değişik yerlerdeki bakır, altın, demir cevherleri, kalay ve çinko

yatakları bunlara örnektir. Ayrıca Okyanus ortası sırtlarında yüzeye çıkan

hidrotermal sıvılarda benzer etki yaparak bu zonlarda cevher gelişimlerine neden

olmuştur.

3. Dinamik Metamorfizma

Dinamik metamorfizma, kayaçların yüksek farklılaşan basınçların etkisi altında

kaldıkları fay (düzlem boyunca hareketin olduğu kırıklar) kuşaklarında gözlenir.

Bu olay sonucunda fay kayaları (fay breşi, kataklastik, milonit) oluşur.

Yerkabuğunun bir bölümünü gösteren şematik blok diyagram: yüzeydeki fay izi ve derinliğe

bağlı olarak fay zonu içinde kaya kayacındaki değişiklikleri gösteri-yor. Kohesiv olmayan

kataklasitler yerin 1-4 km derinliğinde gelişirler. Kohesiv kataklastiklerin oluşumu 15 km

derinliğe kadar mümkün. Milonitler 10-15 km derinlikte ve 250-350 °C sıcaklık koşullarında

oluşmaya başlar.

3. Bölgesel Metamorfizma

Birçok metamorfik kayaç geniş bir alanda gerçekleşen ve genellikle Yer

kabuğunun derinliklerinde çok yüksek sıcaklık, basınç ve deformasyonun

neden olduğu bölgesel metamorfizma sonucu oluşurlar. Bölgesel

metamorfizma en belirgin biçimde levhaların birbirine yaklaştıkları ve birbiri

altında yittikleri sırada kayaçların yoğun biçimde deforme olup yeniden

kristallendikleri yaklaşan levha sınırları boyunca bulunurlar. Bu tür metamorfik

kayaçlar, genellikle çok yoğun basınç ve/veya en yüksek sıcaklıkların etkili

olduğu alanlardan daha düşük basınç ve sıcaklığın etkili olduğu alanlara doğru

metamorfizma derecesinde bir dereceli geçiş sunarlar. Metamorfizmada

böylesine bir derecelenme kayaçlarda bulunan metamorfik minerallerle

belirlenebilir. Bölgesel metamorfizma sadece yakınlaşan levha kenarlarıyla

sınırlı değildir. Deformasyonun geniş alanlara yayıldığı tüm bölgelerde yaygın

olarak görülür.

İndeks mineraller

Kimi mineraller yalnızca belirli sıcaklık ve basınç aralıklarında oluşur. İndeks

mineraller olarak bilinen bu tür minerallerin varlığı düşük, orta ve yüksek

sıcaklık metamorfizması kuşaklarını belirleme olanağı verir.

http://www.facebook.com/niluferyildirim.jeoloji   #runforgeology !